Daeth diwedd y chwarel
Heb lawer o stŵr,
Mae’r felin yn dawel
A’r lefel dan ddŵr;
Yn dyst am ei beiau
Mae’r rwbel i gyd,
A pheswch ei gweithwyr
A glywir o hyd.
Fu perchennog y gwaith,
Hab barch at chwarelwr
Na chyd-ddyn ychwaith.
Nid oedd iechyd mor bwysig
Ag angen y wlad –
Roedd pris uchel ar lechi
a bywydau yn rhad.
Am delerau anghyfiawn
Ac am gyflog mor wael
Rho’dd y cloddiwr ei lafur
I’r cwmni yn hael.
Aeth yn hen cyn ei amser
Dan bwysau y gwaith,
A’i gefn wedi camu
O’r llethu a’r llaith.
E’i gam yn arafach
A’i ysgyfaint yn drwch
O bowdr y llechi,
O effaith y llwch.
Aeth anadliad yn anodd,
Ei nerth yn gwanhau,
Beth yw’r ots gan y meistri –
Mae’r chwarel ar gau
Bu’n diodde’ blynyddoedd
O ganlyniad y clwyf,
‘Nawr mae’n gorwedd dan garreg
Ym mynwent y plwyf,
A llechen yn gofeb
I gerflunydd y graig
A’r stad eto’n gwrthod
Rhoi iawndal i’w wraig.
Ni ddyliwn anghofio
Annhegwch y byd,
Mae effaith y chwarel
O’n cwmpas o hyd.
- - - - -
.jpg)
Cerdd a gyfansoddais ar gais rhai o rai o chwarelwyr yr ardal yn ystod streic 1985-86.
Roedd ymgyrch cenedlaethol ar y pryd i geisio cael cyfiawnder ac iawndal i gyn-chwarelwyr oedd y dioddef o afiechydon yn ymwneud a thrin llechi.
Mae'r llinellau cyntaf i'w gweld ar y llechfeini ynghanol tref Blaenau Ffestiniog.
Ac mae'r gerdd ar gael yn y llyfryn 'Safwn Gyda'n Gilydd' 1986